Ce projet fait suite à l'initiative d ' Ariel Beaujot . Pour une impression de la tournée originale de HearHere dans le Wisconsin (USA), cliquez ici . Pour la deuxième mise en œuvre à London (CA), cliquez ici .
Tout au long de l'année 2022, nous proposons des nouveaux panneaux pour notre audio-guide sur l'histoire de Esch sur Alzette. En appelant un numéro local luxembourgeois, vous pouvez écouter des témoignages en quatre langues : luxembourgeois, français, anglais et portugais.
Les voix utilisées pour cet audio-guide sont celles de Chantal Dierckx (luxembourgeois), Thomas Cauvin (français), Juliet Roberts (anglais) et Camilla Portesani (portugais).
Il n'y a que peu de choses qui ont autant marqué Esch que les hauts fourneaux de Belval. Au fil des décennies, ils ont été un symbole pour l'ensemble de la sidérurgie luxembourgeoise. Aujourd'hui encore, les hauts fourneaux A et B rénovés attirent tous les regards. Avec l'audiotour HistorEsch, nous souhaitons faire revivre l'histoire dans les rues à travers les souvenirs des habitants. Bien que le haut fourneau C n'existe plus, les souvenirs de Monsieur Gales nous permettent d'entendre et d'imaginer ce qu'il était.
Construit de 1977 à 1979, le Haut Fourneau C a été en service jusqu'en 1995. Ensuite, il a été vendu à une société chinoise et en 1997, il a été reconstruit en Chine.
Pour ceux qui ne peuvent pas écouter l'audio par telephone, nous avons fourni la transcription et une traduction française ci-dessous. En utilisant la traduction automatique de ce site (coin supérieur droit), vous pouvez lire le texte dans la langue de votre choix.
Souvenir 1
Wei ech den Uewen C gesinn hunn, ech sinn net oft eropgaangen, awer wei ech en fir d’éischt gesinn hunn, ech si jo kucke gaangen, do ass mir elle ginn. Dat war eppes wei ee Monstrum. Deen war nach mäi grouss wei den A an de B an e war 100 Meter héich an hat en Duerchmiesser bannendran, de Creusé – dorop gëtt ëmmer een Héichuewe gemooss, den Duerchmiesser vum Creusé, wei den A huet 8 Meter, de B huet 9,2 Meter, den C huet 11,2 Meter. Et ass engem elle gi wann een dat Monstrum gesinn huet. Et huet ee geduecht, herno muss du do schaffen. Den C ass gebaut ginn, en ass och ugefuer ginn an huet och formidabel funktionéiert. Et war natierlech ee modernen Héichuewen, voll elektronesch gestéiert. Do ware keng Anzeigegeräte méi, déi gewisen hunn et sinn elo 2,5 Bar um Wanddrock, alles Ecran, et war voll Ecran. Et war kee Messgerät méi do. Et war alles voll elektronesch, och mat Kresis-Anlag. Also en huet zefridde funktionéiert.
Souvenir 2
100 Joer laang ass ëmmer nëmme Cock geholl gi fir Goss ze verschmëlze vum Minette. An dunn op emol, ech ka mech genau drun erarennen, an de 60 Joren ass ob emol Fuel geholl gi fir dee mat bäizeginn an den Uewen, iwwer Fuel-Lanzen. Et ass da Fuel extra lourd eragesprëtzt ginn. En huet neicht kascht, en war bal gratis. Ech mengen den Transport war méi deier an do sinn dann zum Beispill, den C, ob emol ass den extra lourd méi bëlleg ginn, mir hunn eng Anlag hei stoe fir de Fuel an elo fuere mir déi un. Jo. Nogekuckt. Jo a mir mussen och Lanzen hunn. Mir huelen déi Lanzen wei um A an um B. Mir haten do extra Lanzen entwéckelt fir de Fuel eranzesprëtzen. U wat mir net geduecht haten, hei ass de Wand mat 1000 Grad eragaangen an den A an de B, do hate mir scho Chromeneckel. Chromeneckel ass jo hëtzebestänneg. Do hate mir scho Chromeneckel. Da maache mir um C d’selwecht. Jo mee den C hat 1200 Grad, de waarme Wand. D’Lanzen hunn net gehalen. Jo a wat maache mir dann elo? Se verbrennen eis all, d’Lanzen. Dunn hunn mir een Tuyau kritt vu Paul Würth. Deen hat ee Stol aus Finnland an deen huet 1200 Grad ausgehalen an dunn hu mir mat deem Mazout eragesprëtzt. Mir hunn alt 500 Tonnen den Dag extra lourd eragedréckt. En huet d'Denge vum Cock iwwerholl. An en huet gehollef schmëlzen.
Souvenir 3
1994 huet et eng kéier gewalteg gekraacht hei. Mir hunn geduecht, wat ass dat doten dann. Et huet gekraacht wei wann eng Kanoun virun der Dier géing stoen an déi géing schéissen. Do war de flëssege Goss vum C duerch de Panzer gelaf an dann an d’Waasser. Flëssege Goss a Waasser, do gëtt d’Waasser gespléckt zu Sauerstoff a Waasserstoff a mat flëssegem Goss, dat zünt, dat huet geknuppt. Do hunn mir en eng Woch laang ausser Betrib gehat, mir hätten en misste stoe loossen an nei maachen, Nee huet d’Generaldirektioun gesot, mir fueren nach, mir flecken en elo an da fuere mir bis dass mir den C net méi brauchen. Et ass provisoresch gefleckt ginn, mee en Joer drop huet et erëm geknuppt. Entretemps war ech awer a Pensioun mee ech hunn et awer bis op Zolwer héieren. Ech hunn doheem héieren. Dat huet geknuppt. Ech sot zu menger Fra, do ass eppes geschitt op Belval. Dat do ass net normal. Effektiv et war eppes geschitt, et war erem de Goss duerchgebrach, des kéier nach méi schro. En war net méi ze flecken. En hätt missten ausser Betrib geholl ginn. Jo mee, eng Schmelz ouni Goss dat geet net. Do ass dann en Vitesse de B ugefuer gi bis zum Schluss an deen ass 1997, am August, ass deen dann och definitiv stallgehale ginn. Entretemps waren d’Elektrouewen iwwerall do. Den C ass stoegeloos gi wei e war an dunn hunn d’Chinesen den C kaf an hunn en a China erëm opgeriicht.
Quand j'ai vu pour la première fois le Haut Fournaux C - je n’y suis pas souvent monté – j’en ai été tout retourné. C'était comme un monstre, encore plus grand que le A et le B. Il mesurait 100 mètres de haut et à la base, son creusé - un haut fourneau est toujours mesuré par le diamètre de son creusé ; A était de 8 mètres, B de 9,2 mètres - C était de 11,2 mètres. J’ai eu le vertige en voyant ce monstre. Je me suis dit : il faut travailler sur ce Haut Fournaux. Alors, le C s'est construit et a été chauffé. Il a fonctionné de manière fantastique. Bien sûr, il était très moderne, entièrement contrôlé par l'électricité. Il n'y avait pas d'instruments analogues indiquant le nombre de bars que les pompes appliquaient. Toutes les commandes étaient sur des écrans, tout était contrôlé électroniquement. Il y avait même un système de gravier. Donc, ça a bien marché.
Pendant plus de 100 ans, ils ont utilisé du coke pour faire fondre le fer. Et soudain, dans les années 1960, on a commencé à utiliser du combustible, en l'ajoutant dans le four. Cela se faisait avec des lances à combustible qui servaient à injecter du fioul. Ce n’était pas trop cher. Une fois que le carburant est devenu encore moins cher, ils ont commencé à l'ajouter dans le Haut Fournaux C. Nous avons tous regardé pendant qu'ils le faisaient. Ils ont demandé quelles lances il fallait utiliser. Nous avons pensé qu'il suffisait de prendre les lances que nous utilisions également dans les Hauts Fournaux A et B. Mais il y a quelque chose à laquelle nous n'avions pas pensé. Dans le A et le B, l'air avait 1000°C, mais dans le C, il était de 1200°C. Les lances ont donc toutes commencé à fondre. Alors, que devions-nous faire ? Nous avons eu un tuyau de Paul Würth qui utilisant un acier finlandais qui pouvait résister jusqu’à 1200°C, donc nous l'avons utilisé pour injecter le combustible. Nous avons injecté 500 tonnes de carburant par jour. C'est devenu plus populaire que le coke et ça a amélioré la fusion.
En 1994, il y a eu un énorme bruit. On se demandait "Mais qu'est-ce qui se passe ?". C'était un bruit comme si quelqu'un avait tiré un canon devant votre maison. Le fer fondu à l'intérieur du Haut Fournaux C a traversé le blindage avant de toucher l'eau. Quand le fer fondu entre en contact avec l'eau, l’eau se divise en hydrogène et en oxygène. Il y a eu une grosse explosion. L'usine a été fermée pendant une semaine. Théoriquement, nous aurions dû la fermer et tout remettre en état. Mais la direction générale a dit non. Le Haut fournaux F C a été réparé afin de fonctionner jusqu'à ce qu'il ne soit plus nécessaire. Il a été réparé temporairement, mais un an plus tard, il y a eu une nouvelle explosion. Entre-temps, j'étais à la retraite, mais je l'ai entendu jusqu'à Soleuvre. J'ai dit à ma femme : il s'est passé quelque chose à Belval. Ce n'est pas normal. En effet, le fer fondu s'est à nouveau déversé dans l'eau. Cette fois, encore plus grave. Ce n'était pas réparable, ils ont dû l'arrêter. Mais, l’industrie sidérurgique sans fer ne fonctionne pas. Ils ont donc rapidement remis en marche le Haut Fournaux B jusqu'à la fin de l'année 1997. Entre-temps, les fours électroniques étaient arrivés. Les Chinois ont acheté le HF C et l'ont reconstruit en Chine.
L'une des histoires cachées de Lallange est qu'il y eut un aérodrome de 1937 à 1954. Il s'agissait de la première piste d'atterrissage au Luxembourg, et elle permettait une liaison directe entre Esch et Londres. Avec la visite audio HistorEsch, nous voulons faire revivre l'histoire à travers les souvenirs des habitants. Bien que l'aérodrome n'existe plus, vous pouvez écouter M. Johanns et mieux comprendre un lieu méconnu de Esch sur Alzette.
Hei waren dann d’Hangaren zu Lalleng, dat war an de Lankelzer Wisen, an do hu mir als Kanner natierlech gespillt. Dat waren Wellblechbuden, wou dann zum Deel nach Fligeren dra stoungen. Dann si mir op déi Fligeren do geklommen. Ech ka mech nach gutt drun erënneren – wéi al war ech do? Sechs oder Siwen Joer – do stoung een Doppeldecker do, a mir sinn ronderëm geklommen, bis ech op eng Kéier mam Been duerch den hënneschte Flillek vum Doppeldecker duerchgebrach sinn. Do hunn ech zwar eng Méck gemaach, well ech wollt lo wierklech net do alles futti maachen.
Nierwendrunner, do war dunn den Tower. Dat ass jo dono eng Spillschoul ginn. Do si mir och ëmmer uewendriwwer ronderëm geklomme. Wéi gesot, do war alles fräi do. Do war keng Autobunn an näischt. Do war bis den Tipp dorobber hu mir gespillt an de Bëscher, ronderëm war wierklech immens vill Platz fir do ze spillen. Ech hunn ëmmer an de Beienhaiser do gewunnt, an dann hu mir ëmmer Bude gebaut lénks a riets, an hei um Tower si mir natierlech dann ronderëm geklomme. Dat war natierlech net ongeféierlech. Als kleng Bouwen oder Meedercher ass et jo awer eng Héicht, déi kann wéidoen. Do si mir dann ronderëm gelaf bis iergendwann eng Kéier een – an weess den Numm nach, den kennen ech och nach – mat engem Loftgewier op eis geschoss. Dunn si mir och do net méi higaangen. Mee den huet net am Loftgewier op eis geschoss, fir eis do ze verjoen. Den huet mam Loftgewier op eis geschoss well d’Loftgewier eben doheem war.
Zu menger Zäit net. Dat war eben eppes wat do war, wat net méi gaangen ass an net méi funktionéiert huet. Et hat ee keng Attache – also meng Generatioun lo. Ech mengen, virdrun war jo bal keng Generatioun do. Meng Elteren an déi hunn alleguer d’Haiser do kaf. Dat heescht, virun menger Generatioun, meng Elteren an déi, déi haten och net vill domadder ze dinn. Dat heescht si hunn och bal ni ee Fliger gesinn do fléien. Well et war eigentlech deemools – ech géing soen an de 1960er – war dat alles well zou, dat heescht du hues keen Bezuch méi dozou gehat. Du wosst just, dass et wär. A bemol war et fort. An et huet och keen dunn dono gekrasch, et war eben dunn sou. Däerf een net vergiessen, dass d’Sensibilitéit op historesch Saachen zu der Zäit – dat war net wäit nom Krich – net esou héich war, wéi elo. Do war ee gewinnt drun, dass villes net méi do war. An et houng een einfach un näischt. Och u materielle Saachen war een net méi sou gebonne wéi haut. Dat war eben sou, an dunn ass wéi gesot een neie Quartier do gebaut ginn. De Quartier Cinquantenaire, Lalleng ënnen, d’Lëtzebuerger Strooss an d’Monnerecher Strooss, dat waren déi éischt Stroossen, déi zu Lalleng waren.
Voici les cintres à Lallange, au Lankelzer Wisen. Bien sûr, quand nous étions enfants, nous avions l'habitude de jouer là. Les hangars étaient faits de tôle ondulée avec même des avions à l'intérieur. Nous avions l'habitude de grimper sur ces avions. Je me souviens très bien d'un moment. Je devais avoir six ou sept ans. A l'intérieur du hangar se trouvait un avion à deux étages et nous sommes montés dessus. Soudain, ma jambe a traversé l'une des ailes arrière. Je me suis rapidement enfui car je ne voulais vraiment pas casser d'autres parties de l'avion.
A côté du hangar se trouvait la tour. Après, ils l'ont transformée en école. Nous avions l'habitude de grimper en haut de la tour. Tout était librement accessible. Il n'y avait pas d'autoroute à proximité. Il y avait tellement d'espace pour jouer, nous jouions dans les bois et jusqu'au sommet de la colline. Je vivais dans le Beienheiser, et nous avions l'habitude de construire des petites cabanes tout autour de la zone. Et la tour était un bel endroit pour grimper. Bien sûr, c'était assez dangereux. C'était une hauteur considérable pour les petits garçons et les petites filles. Alors, nous courions partout jusqu'à ce que soudain, quelqu'un utilise un pistolet à air comprimé pour nous tirer dessus. Je sais qui c'était et je le connais encore aujourd'hui. Mais il n'a pas tiré parce qu'il voulait se débarrasser de nous, mais parce qu'il avait simplement un pistolet à air comprimé à la maison.
L'aérodrome était quelque chose qui était là, mais qui ne fonctionnait pas ou plus. Vous n'y étiez pas attaché - du moins ma génération. Je veux dire, avant cela, il n'y avait pas vraiment de génération présente à Lallange. Des gens comme mes parents ont acheté ces maisons. Cela signifie que la génération avant la mienne, mes parents et ainsi de suite, n'avait pas grand-chose à voir non plus. Ils ne voyaient que rarement des avions. Parce que dans les années 1960, tout était déjà fermé, donc vous ne pouviez pas vraiment établir un lien avec le site. Vous saviez juste que c'était là. Et soudain, il a disparu. Et personne n'en était vraiment triste. Il ne faut pas oublier que la sensibilité aux choses historiques n'était pas particulièrement grande après la guerre. Les gens étaient habitués au fait que beaucoup de choses avaient disparu. Vous n'étiez attaché à rien. Vous n'étiez pas aussi matérialiste qu'aujourd'hui. Puis, ils construisent une nouvelle partie de la ville : le quartier du Cinquantenaire. La route de Luxembourg et la route de Mondercrange ont été les premières rues de Lallange.
Au printemps 2022, une fresque (peinture murale) a été créée à partir des histoires des habitants du quartier de Lallange. Pour ce projet, la Nuit de la Culture, la Kulturfabrik, et l'équipe HistorEsch de l' Université du Luxembourg ont travaillé ensemble et organisé des réunions de quartier et des collectes (de photos) pour inspirer le processus créatif de l’artiste. Mariana Duarte Santos a créé la fresque en se basant sur les réunions et les interactions avec les membres de la communauté. Pour plus d'informations sur ce projet, cliquez ici.
L'artiste Mariana Duarte-Santos, Monsieur Estevez, habitant de Lallange, ainsi que Monsieur Buraczyk, représentant de la Kulturfabrik, vous parlent de la fresque.
Mariana Duarte Santos (Portugais)
Souvenir 2 - M. Estevez
D’Nuit de la Culture maachen ech lo scho fënnef Joer an dëst Joer hu se eng ganz speziell Nuit de la Culture gemaach mat fënnef Territoiren. Vun engem Territoire op den anere si mir op Lalleng komm. D’Konzeptioun vun dem Terrain huet scho virun annerhalwem Joer ugefangen. Dann plange wat mir maachen, wou mir maachen. Dann ass déi Versammlung geruff ginn, fir eben spezifesch vu Lalleng ze schwätzen. Well Lalleng ass net Esch. Lalleng ass Lalleng. Festgehale gouf de Changement, wat alles zu Lalleng geschitt ass. D’Kënschtlerin ass heihikommen an huet eis nëmme gelauschtert. Sie huet Fotoe gesinn, si huet de Spadséiergang gemaach, den Owend am Pirate hu mir diskutéiert. An hatt ass ee Lallenger ginn, well ouni ee Lallenger ze ginn kanns de dir sou eppes net virstellen. Mech mécht et houfreg, dass eng Kënschtlerin op enger Mauer vun engem Lallenger Haus, datoten drop mécht, well dat erkläert. Wanns de net concernéiert bass, dann erkläert ee Bild vill. Mee wanns de concernéiert bass, wéi ech, wéi all déi, déi matgemaach hunn am Projet, déi empfannen et ganz aneschters.
D’Kulturfabrik war engagéiert an dem Projet, well mir scho laangjäreg Erfarung hunn am organiséieren vu Fresquen a Wandbiller hei zu Esch. Dofir si mir och mat vun der Partie beim Wandbild vum Mariana Duarte Santos. Also ugefaangen huet dat ganzt bei eis um Site. 2014 hu mir de Kufa’s Urban Art Projet gestart an enger allgemenger Iwwerleeung, dass eisen Haff net sou aluedend ass. Alles stoung voll mat Autoen, mir hate kee Grénges, d’Ratelach war zum Beispill och eng laang Zäit net op. An sou war eng allgemeng Iwerleeung, fir aus der Kufa ee sougenannten lieu de vie ze maachen wou d’Leit dann och hikommen fir ze bleiwen a fir einfach wierklech eis Wänn méi schéin ze maachen. An do hu mir national an international Kënschtler agelueden. Dat huet sech awer séier geännert, well déi Joren drop si mir dunn an d’Stad eraus, an do ass d’Zilsetzung dunn och gi fir d’Leit ze sensibiliséieren fir d’Konscht, fir och Jugendlecher a Kanner ze faszinéieren un dem Projet. Dat heescht mir hunn och ganz vill participativ Saache gemaach. An sou huet sech dat iwwert d’Joren entwéckelt dass mir lo 2022 zesumme mat der Nuit de la Cultur an dem C2DH vun der Universitéit déi Fresque zu Lalleng maachen, déi sech mat der Geschicht vu Lalleng beschäftegt.
Souvenir 1 - Mariana Duarte Santos
J’ai créé ce dessin comme un voyage dans le passé qui représente un contraste avec le présent. J’utilise des éléments architecturaux de la Cité du Cinquantenaire, et dans la rue, on voit la version passée de Lallange. Il y avait quelques étangs à Lallange sur lesquels, en hiver, les gens ont fait de la patinoire. Après le vote des habitants, j’ai décidé d’ajouter encore un album de photos pour dire merci aux gens qui ont partagé leurs photos et leurs histoires personnelles avec moi. Sur la piste de patinage, on voir un jeune garçon avec un avion en papier dans sa main, ce qui représente non seulement l’ancien aérodrome de Lallange, mais également tous les gens qui ont vécu leur jeunesse ici à Lallange. C’était un aspect qui retournait toujours : l’image des enfants qui jouent dans les rues. Voilà les idées que j’ai recueilli et l’image finale que j’ai créé.
Je participe à la Nuit de la Culture depuis 5 ans. Cette année, ils ont organisé une édition spéciale avec cinq territoires différents et l'un d'entre eux est Lallange. La conceptualisation du territoire de Lallange a déjà commencé il y a un an et demi, avec la planification de ce qu'il fallait faire et où le faire. Nous avons eu une réunion pour parler spécifiquement de Lallange, parce que Lallange n'est pas Esch. Lallange est Lallange. Nous avons souligné l'évolution de Lallange, tout ce qui a changé ici. Et quand l'artiste est venue, elle nous a écoutés. Elle a regardé des photos, a participé à une promenade dans Lallange, et nous avons eu une réunion au Café Pirate. Et elle est devenue une Lallangeoise. Sans être un Lallanger, on ne peut pas s'imaginer l'histoire. Je suis fier de voir comment un artiste crée cette fresque sur le mur d'une maison ici à Lallange. Il explique. Si vous n'êtes pas concerné, une image peut vous dire beaucoup de choses. Mais quand on est concerné, comme moi et tous ceux qui ont participé au projet, on voit les choses différemment.
Souvenir 3 - M. Burazcyk
La Kulturfabrik a participé à ce projet car nous avons beaucoup d'expérience dans la création de fresques et de peintures murales ici à Esch. C'est pourquoi nous faisons également partie de la fresque de Mariana Duarte Santos. L'idée générale de créer des peintures murales a commencé sur notre propre site en 2014. C'est à ce moment-là que nous avons lancé le projet KUFA's Urban Art, car notre propre cour n'avait pas l'air très accueillante. Elle était généralement pleine de voitures, pas beaucoup d'espaces verts, le Ratelach (trou à rats) n'était plus ouvert depuis longtemps. L'idée était de transformer le Kufa en un lieu de vie où les gens resteraient pour passer du temps et pour rendre nos murs plus beaux. Nous avons invité des artistes nationaux et internationaux, mais cela a changé une fois que nous en avons créé dans tout Esch. Le but était de sensibiliser les gens à l'art et de fasciner les adolescents et les enfants. Les projets sont devenus beaucoup plus participatifs. Enfin, en 2022, nous nous sommes associés à la Nuit de la culture et au C2DH pour créer cette fresque ici à Lallange qui reprend l'histoire de Lallange.
Bientôt, vous pourrez parcourir une collection d'histoires orales des habitants d'Esch sur cette page. Ces histoires seront utilisées pour créer un audiotour à travers la ville en 2022.
This website uses cookies to ensure you get the best experience on our website. Click here to learn more about cookies